Osmanlı Devleti’nin son dönem edebiyatıdır Millî edebiyat dönemi. Bu dönem Osmanlısında yaşanan gelişmeleri tam olarak anlamayan, okumadan Millî edebiyatı anlamak pek mümkün değildir. İşte bu sebeple bu dönem ortaya çıkan fikir akımlarını bilmek bu dönemi ve bu dönem edebiyatı anlama konusunda bizlere yardımcı olacaktır.
Bu sayfada Milli edebiyat akımının oluşumunu ve genel özelliklerini anlatacağız. Bu sayfayı okumadan “Milli edebiyat dönemini hazırlayan akımlar”ı okumanızı tavsiye ederim.
Millî edebiyat akımının başlaması
Modern edebiyatımızın oluşması için Tanzimat ve Servet-i Fünûn sanatçıları büyük atılımlar yapsa da genelde Fransız edebiyatına bağlı, dil ve üslûp özellikleri Fransa’dan etkilenmiş bir edebiyat oluşturmuşlardır.
Türkçülük akımının da etkisiyle bazı aydınlar devletin geleceğinin Türk birliğini oluşturmaktan geçtiğini savunmuşlardır. Bu sebeple kendi köklerimize dönme çalışmaları başlamıştır Türk vezni, Türk zevki ve kültürü ile millî konuları, millî ülküleri işleyen Türk edebiyatı ihtiyacı ve özlemi sonucu 1911-1923 yılları arasında devam eden Millî Edebiyat akımı ortaya çıkmıştır. Bu edebiyat Cumhuriyet’in ilanına kadar varlığını devam ettirir.
Millî edebiyat akımının genel özellikleri
– Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem bu akımın ilk temsilcileridir.
– Türkçülük ve milliyetçilik akımının yansıması sonucu bu akım ortaya çıkmıştır.
– 1911’de Genç Kalemler Dergisi’nin yayımlanmasıyla bu edebiyatın başladığı kabul edilir. Ayrıca Türk Derneği, Türk Yurdu, Büyük Mecmua, Yeni Mecmua gibi dergiler bu akımın gelişmesinde önemli rol oynamışlardır.
– Sade bir Türkçe ve hece ölçüsü kullanılarak millî konuların işlendiği bir edebiyat yapmak esas amaçtır.
– Bireysel konulardan ziyade Anadolu, toplumun sorunları, millî duygular, milli heyecanlar konu olarak işlenmiştir.
Yeni Lisan Hareketi
1911’de Selanik’te çıkmaya başlayan Genç Kalemler dergisi ile milliyetçilik hareketinin edebiyata yansıdığı görülmüştür. Ömer Seyfettin, Âkil Koyuncu, Rasim Haşmet ve daha önce Fecr-i Âti Topluluğunda yer alan Ali Canip Yöntem gibi gençlerin çıkardığı bu dergi, “Millî Edebiyat” kavramını ilk defa ortaya atmışlardır ve böyle bir edebiyat ortaya çıkarma görevini üstlenmişlerdir.
Millî bir edebiyat yaratmak için yapmak gereken ilk iş millî bir dil yaratmaktır. İşte bu sebeple “Yeni Lisan” davasını ortaya atarlar. Makedonya Manastır’da Hüsün ve Şiir adı ile çıkan bir derginin devamı ve ikinci cildi olarak çıkan Genç Kalemler sürekli “Yeni Lisan” meselesine sayfa ayırır. Ciddiyetle bu işin üzerine düşerler.
Yeni Lisan hareketinin temel görüşleri:
– Konuşmada İstanbul ağzı esas alınacaktır.
– Arapça Farsça kurallara uygun olarak kullanılan terkipler (tamlamalar) mümkün olduğu kadar kullanılmayacaktır.
– Arapça ve Farsça sözcükler Türkçede söylendikleri gibi yazılacaktır.
– İlmî terimler olarak Arapça kelimeler kullanılmaya devam edecektir ama mümkün olduğunca Türkçe kelimeler kullanılmaya devam edilecektir.
Aşağıda EBA tarafından hazırlanmış bir video ders bulunmaktadır. Konuyu pekiştirmek, ve tekrar etmek adına faydalı olacaktır. Ayrıca bu video akıllı tahta için de uygun formattadır.